Celwyddau, celwyddau noeth, a straeon am hunanaberth

Ochr yn ochr â’r caledi sylweddol, mae’n ymddangos i ni fod llawer o bobl wedi sylwi ar rai buddion annisgwyl y newidiadau radical mae ein cyd-gloi cyfredol wedi’u cynnwys. Yn fy nheulu fy hun, mae rhywbeth hyfryd iawn wedi codi yn ystod yr amseroedd rhyfedd hyn, ac rwy’n ddiolchgar iawn amdano.

Fel llawer o rieni eraill, mae fy mhartner a minnau wedi bod gartref yn tiwtora’n dau blentyn. Ar un diwrnod penodol yn ddiweddar, ar ôl agor ei gwaith ysgol o gartref, safodd fy merch a minnau wrth odre copa anferthol; tudalen â 50 o ffracsiynau i’w datrys.  ‘Alla i ddim gwneud hyn’ meddai ‘Rwy’n anobeithiol ym mathemateg’. Ta waeth, roedd hi’n gwybod y byddai’i hathro yn disgwyl iddi gyflwyno’i gwaith, felly er gwaethaf ei hamheuon, aethom ati gyda’n gilydd ar ein taith i fyny’r mynydd mathemateg. Fe weithion ni allan y patrwm o lwyddo gyda ffracsiynau ac ymarfer drosodd a throsodd nes, erbyn i ni gyrraedd y symiau anoddaf, roedd hi’n gallu gweld yr atebion cywir ar ei phen ei hun mewn amrantiad.

‘Rwyt ti wedi bod yn adrodd stori wrthyt dy hun.’ dywedais wrth fy merch. ‘Mae’n stori o’r enw ‘Dwi ddim yn dda mewn mathemateg. Mae tu hwnt i fi’.  ‘Ond dyw’r stori ddim yn wir, nag yw? Rwyt ti newydd ei ’neud’. Gwenodd wrth gydnabod y gwirionedd, felly gwthiais fy lwc ychydig yn fwy: ‘Tybed pryd wnest ti ysgrifennu’r stori honno? Efallai yn y dosbarth hwnnw flynyddoedd yn ôl lle’r oedd yr athro’n codi ofn arnat ti ac roeddet ti’n teimlo na allet ti fethu na gofyn am help’. Wrth gwrs, mae fy merch wedi clywed pobl eraill yn dweud wrthi ei bod hi’n alluog mewn mathemateg lawer gwaith dros y blynyddoedd, ond fe lynodd hi wastad fel gelain i’w stori. Fodd bynnag, ar ôl profi drosti’i hun iddi ddringo’r mynydd mathemateg yn llwyddiannus ,fe newidiodd ei meddwl.

Dehonglwyr cymdeithasol, therapyddion naratif, wel maen nhw’n gwybod sut mae’n straeon yn datblygu’n realiti. Mae hyn yn amlwg o’r personol i’r gwleidyddol, ond y mwyaf personol y stori a’i llunio gyntaf mewn cyfnod ifanc iawn, mae’n fwy anodd gweld ein hunain yn creu’r straeon hyn. Mae’n ymddangos bod yr elfen hon yn stori fy merch a rhai elfennau eithaf nodweddiadol eraill: Fe’i hysgrifennwyd yng nghyd-destun rhyngweithio ag oedolyn a oedd yn codi ofn arni. Glynodd ynddi’n dynn heb ei gollwng o’i gafael yn unig oherwydd bod rhywun arall wedi dweud wrthi am wneud hynny. Dim ond ar ôl iddi hi ei hun brofi nad oedd yn wir y gallai hi ddehongli’r stori yn ddim ond stori. A dim ond ar ôl wythnosau lawer o lwyddiant mathemategol gartref dro ar ôl tro y daeth y rhyddid hwn rhag gormes y stori.

Pan fydd rhywun yn cysylltu â ni fel gweithwyr proffesiynol i gael help gyda’u problemau, gallem wrando â meddwl agored ar eu straeon. Gallem ryfeddu at y profiadau maen nhw wedi’u cael a dyfalu a yw’r straeon hyn wedi’u llunio gyntaf er mwyn gwneud synnwyr o fyd yr unigolion, a’u cefnogi i ymdopi orau ag y gallen nhw. Mor aml, yn ein profiad ni beth bynnag, mae straeon a grëwyd yn ymdrechion plant i oroesi adfyd yn golygu aberthu’u daioni a’u potensial eu hunain. Er y gallent golli cysylltiad â’r rhannau hyn ohonynt eu hunain wrth gysgodi o dan eu straeon, yn hapus, mae’u daioni a’u potensial yn aros, yn eistedd yn dawel yn y tywyllwch, ac yn aros nes bod golau profiadau perthynas gadarnhaol  yn tywynnu arnynt. Pan fydd hyn yn digwydd, mae’r aur mewnol  yn pelydru nôl yn fyw yn y gwrid.

Waeth pa mor anodd ac argyhoeddiadol yw stori negyddol plentyn amdano’i hun, ni waeth pa mor bendant y mae’n perfformio’r stori hon i ni, rydym yn parhau i gredu yn naioni a photensial pob plentyn. Weithiau, mewn pryder eithafol, pan mae eraill yn gofyn inni a yw person ifanc penodol ychydig yn rhy drafferthus i gael cymorth, mae’n hymateb yn gadarn: Rydym yn ateb ‘Nac ydyw’. Rydym ni’n ymdrechu’n galed iawn i beidio byth â chael ein twyllo gan stori a throi cefn ar blentyn. Diolch byth, rydym ni’n cwrdd ag eraill sy’n teimlo’r un fath.

Jen & Jael